علائم ایمنی
ما روزانه در محیط پیرامون خود، نمادها و علائم هشدار دهنده‌ی زیادی می‌بینیم که بسته به شرایط و موقعیت آن، توجه ما را به خود جلب می‌کند. در این بین افرادی هستند که باید اهمیت بیشتری به این علائم بدهند و با توجه به نوع فعالیت شغلی‌شان، به آشنایی با این علائم نیاز دارند.
آزمایشگاه‌ها به دلیل سر و کار داشتن با مواد شیمیایی خطر آفرین، مواد رادیواکتیو و مواد اشتعال‌زا مکان‌های خطرناکی برای کار هستند بنابراین افرادی که در محیط آزمایشگاهی فعالیت می‌کنند از جمله این افراد هستند و افرادی که با این مواد سر و کار دارند، باید آشنایی کاملی با خطرات احتمالی داشته باشند.
از آنجایی که تصویر، یک زبان بین المللی است و درک آن سریع‌تر صورت می‌گیرد، سازمان استاندارد جهانی تصاویری گردآوری کرده است که حاوی علائمی برای رساندن مفهومی کاربردی در محیط آزمایشگاهی هستند. این تصاویر که حاوی علائم هشدار دهنده‌ی بین المللی، خطر و ماهیت مواد شیمیایی بوده تا در هنگام کار یا نگهداری از این مواد متوجه خطرات ماده‌ی مورد نظر شده و نکات ایمنی لازم رعایت شود، به “علائم هشدار دهنده” مشهور شده‌اند.
قبل از جهانی شدن این علائم، چگونگی استفاده از این نوع نمادها در هر جا و هر مکانی متفاوت بود و همین موضوع باعث می‌شد تا درک و فهم نشانه‌ها با خطا همراه شود.
امروزه این نشانه‌ها استاندارد سازی شده و در سطح جهان از نمادهای واحد استفاده میشود. ایزو 7010 استانداردی است که سازمان استاندارد بین الملل برای نماد گرافیکی خطر و همچنین علائمی که نشان دهنده‌ی خروج اضطراری هستند در نظر گرفته است.
ما در این مقاله قصد داریم تا شما را بیشتر با این علائم و نمادها آشنا کنیم تا در صورت مواجه شدن با آنها دچار خطرات احتمالی نشوید.
در علائم ایمنی آزمایشگاهی، هر رنگ و شکل هندسی نشان دهنده معنا و مفهوم خاصی است، همچین برای ارائه‌ی اطلاعات ایمنی از کمترین کلمات استفاده شده که قابل درک‌تر باشد.
این علائم ب طور کلی در 4 دسته قرار می‌گیرند :
1- علائم خطر
2- علائم شرایط ایمن
3– علائم دستوری
4- علائم بازدارنده
علاوه بر این، در طراحی این علائم رنگ‌های متفاوتی به کار رفته که هر رنگ مفهوم مختص به خودش را دارد، که عبارتند از:
* آبی : رنگ آبی نشان دهنده‌ی علائم دستوری است.
* سبز : شرایط ایمن در علائم هشدار دهنده را با رنگ سبز نشان می‌دهند.
* زرد : رنگ زرد اغلب نشان دهنده‌ی خطرات احتمالی می‌باشد.
* قرمز : رنگ قرمز برای علائم بازدارنده و همچنین خطرات آتش‌سوزی استفاده میشود.
همچنین هر یک از علائم ایمنی بسته به کاربرد و اطلاعاتی که به همراه دارند در قالب یک شکل هندسی نمایش داده می‌شوند.
کاربرد علائم ایمنی:
در جدول زیر کاربرد علائم مطرح شده‌اند:
جدول1: شکل و رنگ علامت‌های مختلف ایمنی در آزمایشگاه
همچنین این علائم در آزمایشگاه در فرمت‌های مختلف قرار می‌گیرند، در جدول زیر برخی از رایج ترین فرمت‌ها را
قرار داده‌ایم:
جدول2: فرمت‌های مختلف علامت های ایمنی در آزمایشگاه
اشکال هندسی همچنین نمادهای گرافیکی طبق استاندارد های ایزو ۳-۳۸۶۴ و رنگ‌های استفاده شده در علائم مطابق با
ایزو ۱-۳۸۶۴ می‌باشند. با وجود این توضیحات در ادامه به معرفی بعضی علائم پر تکرار و با اهمیت می‌پردازیم.
علائم ایمنی دستوری :
برخی علائم آزمایشگاهی مربوط به نکات ایمنی برای حفظ سلامت فیزیکی هستند (مثل الزام استفاده از لوازم حفاظتی )
این علائم با دایره ی آبی رنگ نشان داده میشود.
برخی از این علائم عبارت است از :
- استفاده از محافظ چشم:
این علامت بیانگر این است که احتمال بروز خطرات شیمیایی ، رادیولوژی و …. هست. عینک ایمنی ، گاگل و اسپکتاکل محافظ‌های چشمی هستند که نه تنها مانع بروز آسیب چشمی در اثر پاشش مواد یا پرتاب خرده مواد می‌شوند بلکه در مقابل اشعه‌هایی مانند uv از چشم محافظت می‌کنند. البته میزان عبور اشعه به نوع عینک بستگی دارد. طراحی نوین عینک‌های ایمنی باعث محافظت بیشتر چشم در برابر هیدروکربن‌ها اسیدها و مواد سوزاننده شده است.
- الزام پوشیدن لباس محافظ:
لزوم استفاده از لباس محافظ نیز یکی دیگر از علائم ایمنی آزمایشگاهی است که بیانگر هشدار استفاده از لباس محافظ در محیط است. مواد مصنوعی استفاده شده لباس‌ها در صورت آتش گرفتن به پوست می‌چسبد به همین دلیل در لباس‌های محافظ از پشم و الیاف طبیعی استفاده شده تا در برابر خطراتی مانند پاشیده شدن مواد ذوب شده، اسید در مقدار کم، شعله‌ی کوچک، شعله‌های مادون قرمز و ماوراء بنفش مقاومت داشته باشند. لباس‌های آلومینیومی هم بازدارنده‌ی آتش هستند.
– استفاده از محافظ گوش:
یکی از مشکلات در آزمایشگاه‌ها وجود نویز و صدا می‌باشد. با اینکه این صداها در محدوده‌ای هستند که به سلامتی انسان صدمه نمی‌زنند اما بلند بودن برخی صداها آزاردهنده هستند. تجهیزاتی مانند دستگاه‌های شستشوی سلولی، انکوباتورها، موتورهای همزن، کابینت‌های ایمنی بیولوژیکی، همگی در دسته‌ی تولید کننده‌های صداهای آزار دهنده قرار دارند. علامت استفاده از محافظ گوش نشان دهنده‌ی این است که افراد در معرض نویزهای آسیب رسان هستند.
استفاده از محافظ گوش
- استفاده از دستکش محافظ:
در صورت کار با مواد پرخطر حتی حجم آن بسیار کم باشد، لازم است از دستکش محافظ استفاده شود. این علامت به همین منظور استفاده میشود. برای جلو گیری از ایجاد خطر در هر موقعیتی باید از دستکش مخصوص خودش استفاده شود مثلا دستکش مقاوم در مقابل حرارت یا مواد پر خطر شیمیایی، به همین دلیل دستکش‌های مختلفی برای موقعیت‌های مختلف تولید شده است.
استفاده از دستکش محافظ
- ضرورت استفاده از شیلد:
این علامت ایمنی نشان دهنده‌ی این است ک فرد در زمان انجام آزمایش‌هایی که ریسک بروز انفجار دارند، باید از یک محافظ شیشه‌ای استفاده کند. این محافظ هنگام پاشیده شدن مواد، سنگ شکنی باکتری‌های بیماری زا و همچنین حرارت‌های بالا از صورت و در مواقعی گردن افراد در برابر خطرات احتمالی محافظت می‌کند.
ضرورت استفاده از شیلد
- الزام استفاده از کفش محافظ:
در برخی موارد کفش‌های معمولی مناسب آزمایش‌های خاص نیستند زیرا ممکن است بر اثر خوردگی از بین رفته و پا دچار آسیب شود. استفاده از بوت‌ها و و روکفشی‌ها هنگام کار با مواد خورنده اسیدها و حلال‌ها ضروری می‌باشد. علامت ایمنی لزوم استفاده از کفش محافظ برای هشدار در مورد این مسئله بوجود آمده است. کفش‌های محافظ متفاوتی برای استفاده در موقعیت‌های مختلف تولید شده‌اند.
الزام استفاده از کفش محافظ
- دستور استفاده از کلاه ایمنی:
این علامت یک پیام هشدار دهنده در خصوص الزام به استفاده از کلافه ایمنی را همراه دارد.
- الزام استفاده از ماسک تنفسی:
الزام برای ماسک‌های تنفسی نیز یکی دیگر از علامت‌های ایمنی آزمایشگاهی است. این علامت زمانی که افراد در خطر هوای آلوده باشند نصب میشود. این ماسک‌ها دقیقا به منظور وارد نشدن هوای آلوده به ریه ساخته شده‌اند. ماسک‌های تنفسی انواع مختلفی دارند مثلا ماسک نیم صورت یا تمام صورت، ماسک‌های تنفسی کلا به دو شیوه از فرد محافظت می‌کنند نخست اینکه با فیلتر کردن هوای آلوده مانع ورود هوا به ریه می‌شوند و یا با یک منبع اکسیژن از فرد محافظت می‌کند.
- شستشوی دست‌ها:
یکی از روش‌های حفاظت، شستن دست‌ها در هنگام آلودگی تصادفی با مواد سمی و شیمیایی و یا بیولوژیکی است. علامت شستن دست‌ها یادآوری می‌کند پس از در آوردن لباس‌ها و یا هنگام تماس با مواد آلوده، قبل از خوردن و آشامیدن و استراحت کردن دست‌ها را باید بشوییم.
تا اینجا تعدادی از علائم دستوری در محیط آزمایشگاهی که بیشترین کاربرد را در این محیط‌ها دارند مورد بررسی قرار دادیم در مقاله بعدی می‌خواهیم علامت‌های بازدارنده در محیط آزمایشگاهی را بررسی و معرفی کنیم.
نویسنده : آقای محمدرضا صالحی