در این مقاله از سری مقالات شرکت بازرگانی پیلار تجارت قصد داریم هر آن چیزی که باید راجب ضد یخ بدانید را برایتان شرح دهیم. شما پس از مطالعه این مقاله به پاسخ تمام سوالاتتان در مورد این ماده شیمیایی خواهید رسید. در این مقاله در مورد ضد یخ، وظایف ضدیخ، انواع ضدیخ، زمان مناسب تعویض آن و کاربرد و کارایی ضد یخ صحبت خواهیم کرد.
ضد یخ چیست؟
بهتر قبل از اینکه مقاله رو در مورد ضد یخ شروع کنیم، به این سوال که ضد یخ چیست؟ پاسخ دهیم.
ضد یخ، یک مایع است که به منظور پیشگیری از یخزدگی و افزایش نقطه جوش آب در خودروها استفاده میشود. با افزودن این ماده به رادیاتور خودرو، دمایی که خودرو میتواند بدون جوش آمدن در آن دما حرکت کند، افزایش مییابد. ضد یخ معمولاً یک افزودنی بر پایه الکل است که از اتیلن گلیکول تهیه میشود و در رنگهای سبز، قرمز، آبی یا نارنجی در دسترس است.
پایه و اساس ضد یخ
ضد یخها براساس ساخت به دو دسته اصلی تقسیم میشوند.
- ضد یخهای ساخته شده از مواد معدنی به عنوان ضد یخهای پایه روغنی شناخته میشوند و در حال حاضر جز مرسومترین انواع ضد یخها محسوب میشوند.
- ضد یخهایی که از مواد آلی تشکیل شدهاند، به عنوان ضد یخهای الکلی نیز شناخته میشوند.
در مقایسه این دو نوع خنککننده، باید گفت که ضد یخ های پایه روغنی موتور را کنترل میکنند تا وسیله نقلیه خنک شود و از گرمای بیش از حد خودرو جلوگیری کنند. این ضد یخ ها از گرمای زیاد موتور که باعث خرابی واشر یا سیلندر میشود، جلوگیری میکنند. بنابراین نسبت به ضد یخ های اسیدی، به حفاظت بیشتر از موتور کمک میکنند زیرا ضد یخ های اسیدی ممکن است به بدنه و قطعات موتور آسیب برسانند.
از دیگر مزایای این خنککننده ها، بهبود مصرف سوخت و کارایی آنهاست که میتواند عمر روغن را تا ۵۰ درصد افزایش دهد. از نظر هزینه نیز، این ضد یخ ها بسیار مقرون به صرفهتر هستند و کاربرد طولانیتری دارند.
تاریخچه ضد یخ
شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که اولین بار چه کسی ضد یخ را اختراع کرد؟ در پاسخ باید گفت که یک شیمیدان فرانسوی به نام چارلز آدولف ورتز در اواسط دهه 1800 میلادی برای اولین بار ضد یخ را اختراع کرد. در ابتدا، از آب به عنوان سیال خنککننده موتورهای خودرو استفاده میشد. اما با بروز مشکل یخزدن آب در زمستان، مهندسان تصمیم گرفتند ضد یخی به آب اضافه کنند. به همین منظور، از متیل الکل یا الکل چوب استفاده شد. اگرچه این ترکیب نقطه انجماد پایینتری داشت، اما باعث خوردگی شدید اجزای فلزی موتور میشد.
وظایف ضد یخ خودرو
وظایف ضد یخ خودرو عبارتند از:
1. جلوگیری از یخزدگی در فصول سرد
ضد یخ با پایین آوردن نقطه انجماد آب، جلوگیری از یخزدگی در سیستم خنککننده موتور و رادیاتور خودرو میکند. این اقدام به ترکیبات مختلف اجزای موتور از آسیب جلوگیری میکند.
2. افزایش نقطه جوش در فصل تابستان
در فصل گرم، ضد یخ با افزایش نقطه جوش آب، از جوش آوردن موتور جلوگیری میکند. این امر در شرایط آب و هوای گرم و با دماهای بالا بسیار اهمیت دارد.
3. کاهش دما و جلوگیری از جوش آوردن
استفاده از ضد یخ در فصل تابستان باعث میشود دمای موتور در شرایط گرم کاهش یابد و جلوگیری از جوش آوردن خودرو انجام شود، به خصوص در شهرهای با دماهای بالا.
4. پاکسازی و کاهش رسوبات در رادیاتور
ضد یخ با کم کردن رسوبات در داخل رادیاتور، از افزایش حرارت موتور و جلوگیری از جوش آوردن ناشی از عدم رسیدن مایع خنککننده به برخی از قسمتها و منافذ جلوگیری میکند.
5. حفاظت از قطعات فلزی در برابر خوردگی
ضد یخ به عنوان یک محافظ موثر، از خوردگی و اکسید شدن قطعات فلزی موتور جلوگیری میکند، که این امر به تأخیر از دست رفتن و هزینههای تعمیرات جلوگیری میکند.
انواع ضد یخ
انواع مختلف ضد یخ به سه دسته تقسیم میشوند:
1. ضد یخ سبز
- ضد یخ سبز به عنوان متداولترین و اولین ضد یخ موجود در بازار شناخته میشد.
- این نوع ضد یخ عمدتاً بر پایه اتیلن گلیکول است و برای محافظت در برابر یخزدگی و حفظ دمای مناسب در شرایط سرد مورد استفاده قرار میگیرد.
2. ضد یخ OAT (Organic Acid Technology)
- این نوع ضد یخ از تکنولوژی اسیدهای آلی بهره میبرد.
- دارای ماندگاری طولانیتری است و به عنوان یک نسل پیشرفته از ضد یخهای سنتی مطرح میشود. معمولاً حدود ۵ سال ماندگاری دارد.
3. ضد یخ ترکیبی یا هیبریدی (HOAT)
- این نوع ضد یخ ترکیبی از ضد یخ سنتی و ضد یخ OAT است.
- با نام HOAT (Hybrid Organic Acid Technology) شناخته میشود و میتواند با مایع خنککننده موتور متناسب باشد.
- قابلیت افزودن به خنککنندههای مختلف بدون نیاز به تغییر کامل مایع خنککننده قبلی را داراست.
این انواع ضد یخ به تناسب با نیازها و شرایط استفاده متفاوت انتخاب میشوند. همچنین، هنگام استفاده از ضد یخ جدید، همیشه توصیه میشود دستورالعمل تولید کننده و نوع خودرو را مدنظر قرار داده و به تعلیمات آن عمل کرد.
اجزاء تشکیل دهنده ضدیخ چیست؟
تولید کنندگان متعددی طیف گسترده ای از ضد یخ / خنک کننده ها را برای کاربردهای مختلف خودروهای سنگین، جادهای، آفرود و دریایی ارائه میدهند. این ترکیبات از یک مایع انتقال گرما تشکیل شدهاند که اصولاً آب با کیفیت بالا و اسید دیونیزه / اسمز معکوس (DI / RO)، گلیکول بکر، بازدارندههای خوردگی و مواد افزودنی را شامل میشوند. این مواد ممکن است به صورت آلی یا معدنی بوده و بسته به نوع مایع خنککننده، ترکیبات متفاوتی داشته باشند.
نکات مهم در مورد ضد یخ خودرو
نکات مهمی که در مورد ضد یخ خودرو باید به آن توجه کنید.
- آب مورد استفاده باید دارای سختی بسیار پایین و در اصطلاح دییونیزه باشد.
- توصیه میشود که از ضد یخ بهتنهایی در رادیاتور خودرو استفاده نشود؛ زیرا مایع ضد یخ قابلیت کمی در برابر انجماد یا پخش گرما در سیستم خنک کننده ندارد.
- رنگ ضد یخ هیچ ارتباطی با کیفیت ضد یخ خودرو ندارد و از روی رنگ آن نمیتوان به کیفیت این مایع قضاوت کرد.
- ضد یخهای سازندههای مختلف را باهم مخلوط نکنید، حتی اگر از رنگ یکسان برخوردار باشند؛ زیرا ممکن است به سیستم خنک کننده خودرو آسیب برساند.
- ضد یخ خوب باید در برابر حریق مقاوم باشد و بهراحتی آتش نگیرد.
- بوی نامطبوع ضد یخ میتواند نشانهدهنده خرابی آن باشد.
- رقیقسازی ضد یخ باید بر اساس دستورالعمل سازنده انجام شود.
- در صورت وجود کف در رادیاتور، ابتدا باید رادیاتور را تخلیه کرده و پس از آن قطعات و لولههای رابط را چک کرد؛ زیرا ضد یخ کف تولید نمیکند.
- استاندارد GS1 یکی از معتبرترین استانداردهای جهانی در حوزه تولید ضد یخ است و سازندگانی که دارای این استاندارد و گواهی باشند، به کیفیت محصولات آنها اطمینان داده میشود.
تفاوت ضد یخ با مایع خنککننده
بسیاری اشتباها مایع خنککننده را با ضد یخ یکسان میدانند، درحالیکه ضد یخ تنها یکی از دو جزء اصلی مایع خنککننده است. در واقع، مایع خنککننده از مخلوط ضد یخ و آب مقطر تشکیل شده است.
خود ضد یخ ترکیبی از آب مقطر و نوعی الکل است، که معمولاً از اتیلن گلیکول استفاده میشود. این اتیلن گلیکول رایجترین نوع است، زیرا ارزانتر است و به هر نسبتی با آب مخلوط میشود. اما بهتازگی مادهای جدیدتر به نام پروپیلن گلیکول نیز به بازار عرضه شده است که گرانتر است ولی خطر کمتری دارد.
سایر مزایای ضد یخ
تعویض منظم ضد یخ دارای مزایای فراوانی است که شامل موارد زیر میشود:
- جلوگیری از یخزدگی آب در زمستان؛
- جلوگیری از به جوش آمدن آب در تابستان؛
- مانع زنگزدگی و خوردگی قطعات فلزی موتور؛
- پیشگیری از پوسیدگی قسمتهای لاستیکی و پلاستیکی محفظه موتور؛
- کمک به جلوگیری از الکترولیز مایع خنککننده
چرا باید ضد یخ را تعویض کرد؟
با گذشت زمان، مایع خنککننده موتور خاصیت اولیه خود را از دست داده و تا حدودی اسیدی میشود. این ویژگی باعث میشود که این مایع بار الکتریکی پیدا کند. حتی جریان ۰.۲۰ ولت کافی است تا اجزای فلزی داخل موتور خوردگی پیدا کنند، به ویژه آلومینیوم که در برابر خوردگی ناشی از الکترولیز حساس است.
معمولاً وقتی الکترولیز در ضد یخ یا مایع خنککننده رخ میدهد، یعنی دیگر دیر شده است و موتور مایع را نشت میدهد. با تعویض بهموقع ضد یخ، میتوان از الکترولیز مایع خنککننده جلوگیری کرد.
نسبت ضد یخ ماشین و آب موتور
میزان ضد یخ و آب و نسبت این دو با یکدیگر از جوانب مهمی است که هنگام استفاده از ضد یخ باید به آن دقت کرد. اگر میزان ضد یخ ماشین بیش از حد لازم باشد، علاوهبر مختل شدن عملکرد ضد یخ، منجر به افزایش استهلاک قطعات خودرو نیز خواهد شد. از سوی دیگر، اگر میزان ضد یخ کمتر از مقدار لازم باشد، دیگر خنک کنندگی لازم را نمیتوان از آن انتظار داشت و همچنین خوردگی قطعات نیز افزایش پیدا میکند. میزان ضد یخ و آب برای هر خودرویی متفاوت است و این مقادیر توسط سازنده خودرو اعلام میشود که در اکثر خودروها نسبت 50:50 یا 40:60 معمول است. اگر به مقادیر اعلام شده توسط سازنده دسترسی نداشتید، میتوانید نیمی از مایع داخل رادیاتور آب و نیمی دیگر ضد یخ ماشین را اضافه کنید.
زمان مناسب تعویض ضد یخ خودرو
ضد یخهای پایه معدنی، عمدهترین نوع ضد یخ در بازار هستند و مناسبترین زمان تعویض آنها دورههای سالیانه است. ضد یخهای پایه آلی، دارای طول عمر بیشتری هستند و در نتیجه عمر مفید آنها در حدود سه سال است. با توجه به اینکه تشخیص این دو نوع ضد یخ نسبت به یکدیگر بهسادگی امکانپذیر نیست، توصیه میشود که تعویض ضد یخ به صورت سالانه انجام گیرد.
نحوه تعویض ضد یخ خودرو
توصیه میکنیم که این کار را به رادیاتورسازان یا تعمیرکاران خودرو بسپارید، اما اگر به هر دلیلی تصمیم گرفتید که شخصاً نسبت به تعویض ضد یخ خودرو اقدام کنید، کافی است مراحل زیر را گام به گام انجام دهید. همچنین برای یادگیری بهتر میتوانید به ویدئو مربوطه در انتهای مقاله مراجعه کنید. پیش از انجام کار به این نکته مهم توجه کنید که ضد یخ سمی است و نباید با بدن تماس داشته باشد.
گام اول: تخلیه رادیاتور
گام اول برای تعویض ضد یخ، تخلیه رادیاتور است. قبل از باز کردن در رادیاتور اجازه دهید موتور خودرو کاملاً سرد شود. در قسمت پایین رادیاتور دقیقاً زیر موتور، یک شیر T شکل یا درپوش قرار دارد که در واقع شیر تخلیه رادیاتور است. ظرفی که حدوداً 20 لیتر ظرفیت دارد را زیر رادیاتور قرار دهید و پس از بازکردن در آن، اجازه دهید کل مایع موجود در رادیاتور تخلیه شود؛ در انتها شیر تخلیه را هم ببندید.
گام دوم : تخلیه ضد یخ موجود در پوسته موتور
غیر از حجم ضد یخی که از رادیاتور خارج کردید، حدود 3.5 الی 4 لیتر ضد یخ هم در پوسته موتور وجود داردکه آن را هم باید تخلیه کنید.
برای این منظور شیر تخلیه رادیاتور را مجدداً باز کنید، درب رادیاتور را هم باز بگذارید. موتور خودرو را روشن کنید و از در بالای رادیاتور بهصورت مداوم آب بریزید تا زمانی که آب خروجی از شیر تخلیه رادیاتور زلال شود. البته به این نکته توجه کنید که این روش در عین سادگی یک ایراد اساسی دارد و آن هم آسیب زدن به محیط زیست بهواسطه جمع آوری نکردن ضد یخ قدیمی است.
بنابراین اگر شما هم مثل ما دوستدار طبیعت هستید از روش دوم برای تخلیه ضد یخ ماشین که در پوسته موتور وجود دارد استفاده کنید؛ البته این راه اندکی پیچیدهتر و زمانگیرتر است. برای این منظور باید شیرهای روی پوسته موتور را باز کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این شیرها میتوانید به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید. معمولاً این شیرها با آچار آلن یا آچار تخت باز میشوند.
گام سوم: پر کردن رادیاتور با ضد یخ جدید
در این مرحله موتور خودرو را خاموش کنید و شیرهایی که برای تخلیه ضد یخ قدیمی باز کرده بودید را ببندید. درون رادیاتور و مخزن آب خودرو را از مخلوط ضد یخ و آب، با نسبتی که قبلاً توضیح دادیم پر کنید (نسبت 50:50 یا 40:60 بنا به نوع خودرو). بهتر است از آب جوشیده استفاده کنید. دقت کنید که از حد مجاز بیشتر مایع نریزید.
گام چهارم: چک کردن نهایی
در آخرین مرحله موتور را روشن کنید و بگذارید مایع درون موتور به جریان بیفتد. درصورتیکه لازم است مقداری مایع به رادیاتور اضافه کنید و درب رادیاتور را ببندید. اگر پس از مدتی که موتور کار کرد متوجه داغی موتور خودرو شدید مقداری ضد یخ ماشین به رادیاتور اضافه کنید.
علائم کمبود ضد یخ
برای اطمینان از نیاز به ضدیخ برای اتومبیل، باید به جزئیات کوچک تر توجه داشت. در برخی موارد، نشتی ضدیخ ممکن است باعث عدم عملکرد صحیح اتومبیل شود، و برای یافتن نشتی، از روشهای خاصی استفاده میشود.
1. کارکرد نامناسب بخاری
اگر بخاری اتومبیل به درستی کار نمیکند، ممکن است ناشی از نبود ضدیخ باشد. در این صورت، تهیه و استفاده از ضدیخ ضروری است.
2. لایههای چربی روی شیشهها
اگر لایههای چربی بر روی شیشهها تشکیل میشود و پس از پاکسازی دوباره ظاهر میشود، ممکن است نشانه نشتی ضدیخ باشد. برای حل این مشکل، باید نشتی را پیدا کرده و رفع کنید.
3. بوی شیرین در کابین
حضور بوی شیرین در کابین ممکن است نشاندهنده نشتی ضدیخ باشد. بررسی زیر پای شاگرد میتواند نقطه نشتی را نشان دهد.
ضدیخ در اتومبیل نقش مهمی در حفظ عملکرد بهینه دارد، از جمله کمک به خنک شدن موتور و بهبود کارکرد اتومبیل. بنابراین، اگر اتومبیل به درستی عمل نمیکند، ممکن است به عدم وجود یا کمبود ضدیخ بازگردد.
فرمول ضدیخ چیست؟
ضد یخها با استفاده از ترکیبات شیمیایی خاصی ساخته میشوند. برای تولید ضد یخ میتوان از چهار ماده اصلی زیر به همراه آب استفاده کرد:
- متانول: یک ماده سمی و قابل اشتعال که در ضد یخها و همچنین در شیشهشویها و یخزداها به کار میرود.
- گلیسرول (گلیسیرین): مادهای غیرسمی که اولین ضد یخ مورد استفاده در خودروها بود و به دلیل قابلیت تحمل دماهای بالا به عنوان یک ضد یخ طبیعی شناخته میشود.
- اتیلن گلیکول: پرکاربردترین و موثرترین ماده ضد یخ که به دلیل توانایی در کاهش دمای انجماد و افزایش کارایی موتور، محبوبیت دارد؛ اگرچه سمی است.
- پروپیلن گلیکول: نسبت به اتیلن گلیکول غیرسمیتر است، اما برای رسیدن به همان کارایی باید به مقدار بیشتری استفاده شود.
این ترکیبات میتوانند دمای انجماد آب را تا حدود منفی 37 درجه سانتیگراد کاهش دهند. علاوه بر این مواد اصلی، افزودنیهایی مانند فسفاتها و سیلیکاتها نیز برای جلوگیری از خوردگی و رشد مواد بیولوژیکی به ضد یخ اضافه میشوند.
ساخت ضد یخ خانگی
اگر قصد دارید ضد یخ را در خانه تهیه کنید، به آب، مونو اتانول آمین، و اتیلن گلیکول نیاز دارید. در ادامه، مراحل ساخت ضد یخ خانگی به اختصار توضیح داده میشود:
- از سطلی برای مخلوط کردن که بتواند 100 لیتر مایع را در خود جای دهد، استفاده کنید.
- 4.75 لیتر آب مقطر را به سطل اضافه کنید تا از رسوب مواد معدنی در رادیاتور جلوگیری شود.
- 150 میلیلیتر مونو اتانول آمین را به مخلوط اضافه کنید و به خوبی هم بزنید.
- در آخر، اتیلن گلیکول را به ترکیب اضافه کنید و مواد را کامل مخلوط کنید.
- ترکیب نهایی را در ظرفی غیرشفاف بریزید تا از نور مستقیم محافظت شود.
سوالات متداول
از کدام ضد یخ باید استفاده کنیم؟
تولیدکنندگان ضد یخ از رنگهای متنوعی برای تفکیک آنها استفاده میکنند تا بتوانند محصولات خود را از یکدیگر تمایز دهند. با این حال، متاسفانه این رنگها به استاندارد خاصی پیروی نمیکنند. بنابراین، دو تولیدکننده ممکن است برای یک نوع ضد یخ از رنگهای مختلف استفاده کنند که این موضوع، تشخیص آسان محصولات برای مصرفکننده را دشوار میکند.
بهترین ضدیخ را چگونه انتخاب کنیم؟
هنگام خرید ضد یخ، به رنگ آن توجه نکنید و به جای آن به موارد زیر توجه کنید:
- اطلاعات مربوط به ضد یخ مناسب برای خودروی شما در دفترچه راهنمای خودرو ذکر شده است.
- در صورت عدم دسترسی به دفترچه راهنما (مخصوصاً در خودروهای دست دوم)، از نمایندگی مخصوص خودرویتان مشاوره بگیرید.
- فروشگاههای لوازم یدکی خودرو نیز میتوانند راهنماییهای لازم را درباره انتخاب ضد یخ به شما ارائه دهند.
آیا میتوان از ضد یخ خالص ۱۰۰٪ استفاده کرد؟
خیلیها سوال دارند آیا میتوان از ضد یخ ۱۰۰٪ (خالص و بدون آب) استفاده کرد یا نه. در واقع باید گفت نه. آب مانند کاتالیزگری عمل میکند که باعث میشود ضد یخ بهدرستی کار کند. ضد یخ ۱۰۰٪، نقطه انجماد بسیار بالاتری در حدود ۲۰- سانتیگراد یا ۵- درجه فارنهایت دارد که بالاتر از مخلوط ۵۰:۵۰ ضد یخ و آب است.
ضدیخ روغنی بهتره یا اسیدی؟
ضد یخهای پایه روغنی به خوبی کنترل حرارت موتور و جلوگیری از گرمای بیش از حد خودرو را مدیریت میکنند، با جلوگیری از خرابی واشر یا سیلندر که اغلب ناشی از گرمای زیاد موتور است. این ویژگی باعث حفاظت بیشتر از سازهها و قطعات موتور میشود نسبت به ضد یخهای اسیدی که ممکن است به بدنه و قطعات موتور آسیب برسانند.
علاوه بر این، ضد یخهای پایه روغنی بهبود مصرف سوخت و بهرهوری موتور را افزایش میدهند که میتواند به افزایش عمر روغن تا ۵۰ درصد کمک کند. این ضد یخها از نظر هزینه نیز بسیار مقرون به صرفهتر هستند و دارای عمر مفید بیشتری میباشند.
چرا ضدیخ با گلیکول ساخته می شود؟
آب به تنهایی کمک کافی به انتقال حرارت ندارد. با اضافه کردن گلیکول به آب، محدوده دمایی ماده حاصل از آن بالاتر از هرکدام از این دو مایع به تنهایی میشود. اتیلن گلیکول، ضد یخ رایج با نقطه جوش بالا، در تابستان نیز مؤثر است. همچنین، پروپیلن گلیکول که در مصارف مختلف از جمله تولید ضد یخ استفاده میشود، خاصیت سمی کمتری دارد. این مواد همچنین در صنایع غذایی و تولید بستنی و سسهای سالاد نیز مورد استفاده قرار میگیرند. با این حال، نباید از عوامل ضد خوردگی صرف نظر شود تا از واکنش با اکسیژن و یونهای فلزی جلوگیری شود و ترکیبات مختلف آلی که ممکن است خوردگی را تشدید کنند، تشکیل نشود.
لینکهای مرتبط: