ایزوپروپیل الکل، یا به عبارت دقیق‌تر ایزوپروپانول، یک ترکیب شیمیایی است که از خانواده الکل‌ها است. این ماده برخلاف اتانول، دارای یک گروه متیل (CH3) و یک گروه ایزوپروپیل (CH(CH3)2) می‌باشد.
ایزوپروپیل الکل به عنوان یک مذاب، حلال و یا ماده اولیه در تولید محصولات شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، در بسیاری از محصولات مصرفی مانند افزودنی‌های غذایی، محصولات بهداشتی و کاشی‌ها نیز استفاده می‌شود. این ترکیب همچنین در بخش‌های مختلف صنعتی مانند پلاستیک‌سازی، رنگ‌سازی، رزین‌ها، و افزودنی‌های دارویی نیز کاربرد دارد.
ایزوپروپیل الکل به دلیل ویژگی‌هایش، معمولاً به عنوان یک مذاب مناسب و محلول‌کننده در فرآیندهای شیمیایی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روش های تولید ایزوپروپیل الکل
تولید ایزوپروپیل الکل از پروپیلن به دو روش اصلی امکان‌پذیر است:
- آبدهی مستقیم پروپیلن با کمک کاتالیزور اسیدی همگن
- آبدهی غیر مستقیم پروپیلن با کمک کاتالیزور اسیدی ناهمگن
فرایند تولید ایزوپروپیل الکل
ایزوپروپیل الکل از طریق واکنش پروپیلن، که از پالایش سوخت‌های فسیلی مانند نفت خام، گاز طبیعی، و زغال سنگ به دست می‌آید، تولید می‌شود. در این فرآیند، ابتدا پروپیلن که از منابع نفتی یا گازی به دست می‌آید، درست می‌شود. سپس، پروپیلن در حضور یک کاتالیست اسیدی مانند سولفوریک اسید به ایزوپروپیل الکل تبدیل می‌شود.
فرآیند هیدرولیز اینجا مهم است؛ در این فرآیند، پروپیلن با آب واکنش داده می‌شود تا ایزوپروپیل الکل تولید شود. این فرآیند می‌تواند به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام شود:
- روش مستقیم: در این روش، پروپیلن و آب مستقیماً در حضور کاتالیست اسیدی (مانند سولفوریک اسید) تحت فشار و دما به هم واکنش می‌دهند، که منجر به تولید ایزوپروپیل الکل می‌شود.
- روش غیرمستقیم (آبدار شدن تجزیه‌ای): در این روش، ابتدا پروپیلن با آب تحت شرایط اسیدی و دمای بالا به ایزوپروپیل الکل تبدیل می‌شود. سپس ایزوپروپیل الکل با یک مقدار دیگر از آب در یک مرحله دیگر از واکنش هیدرولیز مجدداً واکنش می‌دهد تا تمامی پروپیلن مصرف شده و ایزوپروپیل الکل تولید شود.
- هیدروژن دار شدن کاتالیستی استون: ایزوپروپیل الکل با اکسید شدن به استون تبدیل می‌شود، سپس با هیدروژن دار کردن استون، ایزوپروپیل حاصل می‌شود. این فرآیند شامل واکنش با گاز هیدروژن در حضور کاتالیزور فلزی (مانند روتنیم، رانیکل یا پالادیم) تحت فشار بالا است. در بخش خالص‌سازی، گاز و مایع جدا شده و مایع خنک شده و گرمای تولید شده در واکنش حذف می‌شود. این حلال همچنین به عنوان محصول جانبی در فرآیندهای اکسید شدن پروپان و تخمیر و تولید متانول نیز تولید می‌شود.
کاربرد ایزوپروپیل الکل
ایزوپروپیل الکل در صنایع مختلف کاربردهای گسترده‌ای دارد، از جمله:
- در تولید محصولات بهداشتی نظیر ضد عفونی کننده‌ها، پدهای ضد عفونی کننده، و مواد شوینده.
- استفاده در محصولات ضد عفونی کننده دست و در صنعت پزشکی برای ضد عفونی کردن پوست و سطوح.
- تولید الکل پزشکی و الکل رابینگ.
- به عنوان حلال در پوشش‌ها و مواد شیمیایی.
- در محصولات مراقبت شخصی مانند خوشبوکننده‌ها، عطرها، و شامپوها.
- در مواد شوینده خانگی مانند مایع شیشه‌شویی.
- در صنعت داروسازی به دلیل سمیت کم آن.
- به عنوان حلال برای مواد غیر قطبی.
- پاک کننده در لوازم الکترونیکی.
- در سنتز حلال‌های دیگر مانند ایزوپروپیل استات و گلیسرول.
- در تولید علف‌کش و معرف شناور سنگ معدن.
- تولید کاتالیزورها و معرف‌های شیمیایی.
- در محلول‌های ضد یخ خودرو و حذف روغن ترمز.
- در آزمایشگاه‌ها برای نگهداری نمونه‌های بیولوژیکی و استخراج DNA.
- در کشاورزی به عنوان آفت‌کش و حشره‌کش.
- در ترکیب گریس و روان‌کننده‌ها.
- در صنعت چسب و مواد درزگیر.
- در صنایع جوهر، رنگ، و رزین.
- در عوامل آبکاری و تصفیه سطح.
- به عنوان عوامل کمکی در صنایع نفت و پتروشیمی.
- در صنایع چاپ.
محصولات جانبی تولید شده از فرآیند ایزوپروپیل الکل
در واکنش استرهای سولفات با ایزوپروپیل الکل، دی ایزوپروپیل اتر تولید می‌شود. این واکنش در حضور اسیدها، معمولاً اسید سولفوریک، تحت فشار بالا و دمای پایین انجام می‌شود. با تولید محصولات، سرعت واکنش کاهش می‌یابد و برای افزایش کارایی، اسید سولفوریک اضافی به کار می‌رود.
دی ایزوپروپیل سولفات در غلظت آبی نزدیک به 20٪ تولید نمی‌شود. همچنین، محصولات فرعی شامل استون، مواد کربنی و پلیمرهای پروپیلن می‌باشند. آلاینده‌های جزئی نیز در خوراک ایجاد می‌شوند، از جمله اتیلن و بوتیلن‌ها که می‌توانند آثاری از اتیل الکل و 2-بوتانول ایجاد کنند.
استون نیز به عنوان محصول اکسیداسیون تشکیل می‌شود، و از تجزیه حرارتی استرهای سولفات میانه ایجاد می‌شود. برای کاهش بوی مواد، شرایط واکنش باید کنترل شود و تماس ایزوپروپیل الکل با فلزات مختلف بررسی می‌شود.
مضرات ایزوپروپیل الکل
استفاده از ایزوپروپیل الکل به عنوان ضدعفونی کننده و الکل مالشی رایج است. اما باید از خوردن آن خودداری کرد زیرا می‌تواند به سیستم عصبی، کبد، کلیه و مغز آسیب برساند. همچنین استفاده به عنوان مست کننده توصیه نمی‌شود زیرا می‌تواند منجر به مسمومیت، درد معده، افت فشار، تهوع و استفراغ شود. در صورت مسمومیت باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
روش تشخیص ایزوپروپیل الکل
با استفاده از تست شعله، می‌توان انواع مختلف الکل‌ها را تشخیص داد:
- اتانول: شعله به رنگ آبی متمایل به زرد را تولید می‌کند.
- متانول: شعله آبی رنگ است.
- ایزوپروپیل الکل: شعله زرد رنگ دارد.
نکات ایمنی در مورد ایزوپروپیل الکل
در ادامه به بررسی نکات ایمنی و نگهداری و شرایط حمل و نقل این ماده شیمیایی می‌پردازیم.
نکات ایمنی و نگهداری
اگرچه الکل‌ها دارای سمیت کمی هستند، اما سمیت ایزوپروپیل الکل در مقایسه با الکل اتیلیک یا اتانول دو برابر است. بیشترین میزان سمیت ایزوپروپیل الکل از طریق بلعیدن یا استفاده موضعی رخ می‌دهد. مطالعات سیستماتیکی در مورد اثرات استنشاق ایزوپروپیل الکل در انسان گزارش نشده است (مانند استفاده از آئروسل). ایزوپروپیل الکل باعث آسیب به سیستم عصبی مرکزی و در نتیجه مرگ می‌شود.
بلعیدن یا مالش ایزوپروپیل الکل می‌تواند منجر به بیهوشی، کما و حتی مرگ شود. دز کشنده برای انسان حدود ۲۵۰ میلی‌لیتر است، اما حتی ۱۰۰ میلی‌لیتر ایزوپروپیل الکل نیز ممکن است موجب مرگ شود. تقریباً ۷۰-۹۰% از ایزوپروپیل الکلی که بلعیده می‌شود، در بدن به استون اکسید تبدیل می‌شود. استون حدود ۱۵ دقیقه پس از تنفس ایزوپروپیل الکل در نفس ظاهر می‌شود. هیچ ارتباط ثابتی بین غلظت ایزوپروپیل الکل در خون و ادرار وجود ندارد.
استفاده از ایزوپروپیل الکل در صنایع بی‌خطر است، اما غلظت بالای بخار الکل می‌تواند باعث بیهوشی شود. قرار گرفتن در معرض ۴۰۰ پی‌پی‌ام ایزوپروپیل الکل ممکن است سوزش خفیف در چشم، بینی و گلو ایجاد کند. حداقل آستانه بویایی برای ایزوپروپیل الکل حدود ۳ تا ۲۰۰ پی‌پی‌ام است، که حداقل غلظت مورد نیاز برای تشخیص بوی آن است.
شرایط حمل و نقل
- IPA معمولاً بدون آب در وسایل حمل و نقلی مانند اتومبیل‌های با مخزن فولادی ساده و کامیون‌های با مخزن حمل می‌شود.
- ایزوپروپیل الکل حاوی آب: برای نگهداری این ترکیب، از ظروف فولادی خالص باید استفاده شود تا از زنگ‌زدگی آن جلوگیری شود. استفاده از مخازن فولادی با پوشش فنولیک نیز می‌تواند زنگ‌زدگی را کاهش دهد و این مشکلات را رفع کند.
- همچنین، نگهداری ایزوپروپیل الکل در مخازن آلومینیومی توصیه نمی‌شود زیرا این ماده می‌تواند ایزوپروپوکسید آلومینیوم تولید کند.
بنابراین، وسایل انتقال باید با استانداردهای DOT سازگار باشند. مخازن، لوله‌کشی و تجهیزات باید از جنسی باشند که از این نوع ویژگی‌ها پیروی کنند.
خرید و فروش ایزوپروپیل الکل
خرید الکل ایزوپروپیلی کومهو کره 99% به عنوان یک ماده با کاربردهای گسترده در صنایع مختلف، می‌تواند از طریق فروشگاه‌های معتبری انجام شود، اما توصیه می‌شود تا این محصول را از فروشگاه‌های معتبر و مستقیماً از واردکننده‌های کالا مثل پیلار تجارت تهیه نمایید. این اقدام نه تنها به خرید بصرفه و مطمئن کمک می‌کند بلکه از خدمات پشتیبانی و مشاوره کارشناسان شرکت بازرگانی پیلار تجارت نیز بهره‌مند می‌شوید. برای اطلاعات بیشتر و خرید یا استعلام قیمت الکل ایزوپروپیلی کومهو، می‌توانید با کارشناسان پیلار تجارت تماس حاصل فرمایید.
سوالات متداول
ایزوپروپیل الکل چیست؟
ایزوپروپیل الکل با فرمول شیمیایی C3H8O یک ماده قابل اشتعال و مایع بی رنگ است که بوی کمی تندی دارد. این ترکیب شیمیایی به عنوان یک پاک‌کننده و ضدعفونی‌کننده گسترده‌ای در مصارف مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اگر بخواهیم روش‌های تولید ایزوپروپیل الکل بصرت علمی و خلاصه شرح دهیم به چه صورت است؟
1. هیدراسیون ایزو‌پروپان:
CH3CH=CH2 + H2O → (CH3)2CHOH
2. هیدروژناسیون استیلن:
CH3CH=CH2 + H2 → (CH3)2CHOH
3. هیدروژناسیون ایزو پروپنال:
CH3CH2CHO + H2 → (CH3)2CHOH
آیا ایزوپروپیل الکل خوراکی است؟
خیر، ایزوپروپیل الکل به‌طور عمده به‌عنوان یک ماده شیمیایی صنعتی استفاده می‌شود و برای مصرف خوراکی توصیه نمی‌شود. این ماده معمولاً به‌عنوان ضدعفونی کننده، حلال، یا در تولید محصولات شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مصرف آن به‌صورت خوراکی می‌تواند خطرناک باشد و ممکن است عوارض جدی برای سلامتی ایجاد کند.
در چه مواردی از ایزوپروپیل الکل استفاده نکنیم؟
در موارد زیر توصیه نمی‌شود که ایزوپروپیل الکل (IPA) استفاده شود:
- درمان آکنه: استفاده از IPA ممکن است منجر به خشکی و تحریک پوست شود و برای درمان آکنه مناسب نباشد.
- کاهش تب: مصرف IPA برای کاهش تب ممکن است به مسمومیت و مشکلات قلبی و عصبی منجر شود.
- حمام الکل: استفاده از IPA به عنوان حمام الکل می‌تواند به مسمومیت منجر شود.
- از بین بردن شپش: استفاده از IPA برای از بین بردن شپش ممکن است به سوختگی پوست سر منجر شود.
- استفاده در محل کار بدون تهویه مناسب: استفاده از IPA در محیط‌هایی که تهویه مناسب ندارند، می‌تواند به تجمع بخارات و مواد اشتعال‌پذیر منجر شود و خطراتی برای سلامتی کارگران ایجاد کند.
آیا ایزوپروپیل الکل قارچ ها را نابود می کند؟
بله، ایزوپروپیل الکل (IPA) به‌عنوان یک ضدعفونی‌کننده قدرتمند معمولاً برای نابود کردن باکتری‌ها، ویروس‌ها، و قارچ‌ها استفاده می‌شود. ایزوپروپیل الکل با اثر ضد میکروبی خود، قادر است به طور موثر بر روی سطوح مختلف شامل سطوح پوستی، وسایل پزشکی، سطوح کار، و غیره، قارچ‌ها را نابود کند.
با این حال، مهم است که توجه داشته باشید که ایزوپروپیل الکل ممکن است برخی از انواع قارچ‌ها را نابود کند، اما نه همه‌ی آن‌ها. به‌طور کلی، استفاده از ایزوپروپیل الکل به‌عنوان یک ضدعفونی‌کننده معمولاً برای کنترل و کاهش رشد و پخش قارچ‌ها مؤثر است، اما ممکن است در موارد خاص نتایج متفاوتی داشته باشد و برخی از انواع قارچ‌ها مقاومت نشان دهند.